MÙI KHÓI LỬA VÀ TIẾNG HÁT RU

Với những người con của Hòa Vang, ký ức về quê hương không chỉ là những câu chuyện kể lại mà là nỗi đau xé lòng, là niềm tự hào thấm đẫm máu xương, là tình yêu bất diệt dù cho chiến tranh đã lấy đi quá nhiều.

Ký ức

Mẹ tôi thường nói, Hòa Vang của những năm tháng chiến tranh là một Hòa Vang của khói lửa và nước mắt. Bà còn nhớ rõ ngày phải bỏ nhà trốn bom đạn, ôm đứa con trai hai tuổi chạy vào căn cứ Trung Mang. Đường đi chằng chịt hố bom, dây thép gai quấn quanh như muốn ghìm chân người dân lại. Có lần, cả gia đình phải ẩn nấp trong hầm suốt ba ngày ba đêm, chỉ có nắm cơm nguội và ít nước lã.

“Đêm nào cũng nghe tiếng súng nổ, ban ngày thấy máy bay Mỹ bay đi bay lại như diều hâu săn mồi, nhưng dù sợ đến mấy, chúng tôi vẫn tin rằng một ngày nào đó sẽ được sống trong hòa bình” - mẹ tôi nhớ lại, giọng nói run run. Ông Năm Hiền ở thôn Hiền Phước - xã Hòa Liên cũ - kể rằng đêm 8/11/1950, khi quân và dân nổi dậy đốt cháy khu dồn Trường Định, ông mới chỉ là đứa trẻ tám tuổi nhưng đã phải theo bố đi phá rào thép gai. “Lửa cháy đỏ cả một vùng trời, tiếng reo hò chiến thắng vang lên, nhưng trong lòng tôi lại thấy đau vì biết bao nhiêu người đã hy sinh để có được đêm đó”, ông nói, mắt đỏ hoe.

Thế hệ tôi không trải qua chiến tranh, nhưng lớn lên với những câu chuyện về bà con đã mất. Cậu Hai - anh trai mẹ tôi - hy sinh năm 1968 khi mới 22 tuổi, thi thể không tìm thấy. Mỗi năm đến ngày giỗ, mẹ tôi lại đốt nhang trước bàn thờ, khóc thầm và kể lại những kỷ niệm về người anh trai chưa kịp lấy vợ, chưa kịp nhìn thấy đất nước thống nhất.

Những vết thương không lành

7.690 liệt sĩ - con số này không chỉ là thống kê mà là 7.690 gia đình không còn trọn vẹn. 2.720 thương binh sống với những vết thương không bao giờ lành. 10.560 người từng bị giam giữ, tra tấn mang trong lòng những ký ức ám ảnh. Mỗi gia đình ở Hòa Vang đều có một câu chuyện đau thương riêng. Bà Sáu ở xã Hòa Liên kể, chồng bà mất tích từ năm 1972, đến giờ vẫn chưa tìm thấy mộ. “Tôi không dám lấy chồng khác, cứ mong một ngày nào đó anh ấy về. Đợi mãi đến già, tôi mới chấp nhận rằng anh ấy đã về với đất mẹ rồi”, bà nói giọng đầy thương nhớ. Nhưng giữa đau thương, người dân Hòa Vang vẫn giữ được niềm tin và lòng kiên cường. Ông Bảy Đán - cựu du kích Hòa Ninh - kể lại chiến công “đánh dập mặt bọn xâm lược Mỹ ngay từ trận đầu” với ánh mắt tự hào: “Chúng tôi không có vũ khí tốt, không có quân số đông, nhưng chúng tôi có ý chí. Ý chí ấy mạnh hơn mọi loại vũ khí”.

Hòa Vang trong lòng người ở lại

Sau ngày giải phóng, Hòa Vang là một đống đổ nát. 50% đất đai hoang hóa, làng xã tan hoang, nhưng người dân vẫn ở lại, vẫn cố gắng xây dựng lại cuộc sống. Bác Tư Phong ở xã Hòa Phong cũ kể: “Năm 1975, tôi về nhà chỉ còn mấy cột nhà đứng lẻ loi giữa nền đất trống. Cả gia đình phải dựng lều tranh, ăn khoai ăn sắn. Nhưng được sống trong hòa bình, được ngủ yên giấc không sợ bom đạn, chúng tôi đã thấy hạnh phúc lắm rồi”.

Những năm đầu sau giải phóng đầy gian khổ, nhưng chính trong gian khổ ấy, tình người Hòa Vang càng thắm thiết. Hàng xóm giúp nhau dựng nhà, chia sẻ hạt giống, cùng nhau đi phá bom mìn để khai hoang. Tinh thần “lá lành đùm lá rách” không chỉ là câu nói mà là cách sống của người dân nơi đây. Mẹ tôi hay nói: “Hòa Vang của ngày xưa nghèo lắm con ơi, nhưng giàu tình người. Giờ đời sống khá hơn nhiều rồi, nhưng mẹ mong con đừng quên cái nghĩa, cái tình của người xưa”.

Hòa Vang trong ký ức là vậy - một mảnh đất đau thương nhưng kiên cường, nghèo khó nhưng giàu tình nghĩa. Đó là nơi mỗi tấc đất đều thấm máu xương, mỗi ngôi làng đều có câu chuyện hy sinh, nhưng cũng là nơi nghị lực sống của con người bất diệt, nơi tình người đậm đà nhất. Những ký ức ấy không bao giờ phai mờ, mà càng ngày càng trở nên quý giá hơn, nhắc nhở thế hệ chúng tôi về giá trị của hòa bình, về công ơn của những người đã hy sinh, về trách nhiệm phải giữ gìn và phát triển mảnh đất này.